Ο ισπανικός εμφύλιος και η συμμετοχή των αναρχικών στην επανάσταση του 1936

Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο και το επαναστατικό πείραμα των αναρχικών, που αναμόρφωσε έστω και για λίγα χρόνια τις κοινωνικές σχέσεις που ως τότε βασίζονταν πάνω στην εκμετάλλευση και την καταπίεση από (ποιους άλλους;) τους αστούς, τους κρατικούς αξιωματούχους, την εκκλησία, τους γαιοκτήμονες. Κοινωνικές σχέσεις που επαναδομήθηκαν στην κατεύθυνση της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας, της ισότητας αντρών-γυναικών, της κατάργησης των σωμάτων ασφαλείας, της κολλεκτιβοποίησης, της αταξικής και ακρατικής οργάνωσης των ανθρώπων.

Δεν είμαστε αντικειμενικοί, αντικειμενικότητα για εμάς δεν μπορεί να υπάρξει στην ταξική πάλη, ούτε στην καταπίεση και στην εξέγερση εναντίον της. Είμαστε από αυτούς και αυτές που παίρνουν σαφή θέση μέσα και δίπλα στους εκμεταλλευόμενους και στις απόπειρές τους να απελευθερωθούν. Είτε αφορά την συλλογική μας ιστορία, είτε το, γεμάτο ήττα, παρόν μας, είτε το επαναστατημένο και απελευθερωμένο μέλλον μας.

Επίσης δεν είμαστε ιστορικοί και ο χώρος μας είναι περιορισμένος, οπότε δίνουμε απλά ερεθίσματα για σκέψη και περαιτέρω ψάξιμο από όποιον και όποια ενδιαφερθεί να μάθει για το πώς οργάνωσαν την συλλογική ζωή οι αναρχικοί και μη εργαζόμενοι, τους αγρότες, νεολαία και μάλιστα μέσα σε συνθήκες πολέμου.

Τέλος, προσπαθούμε να μην είμαστε άνθρωποι χωρίς κριτική σκέψη. Αναγνωρίζουμε την κληρονομιά των αγώνων, των εξεγέρσεων και των επαναστάσεων, ακόμη περισσότερο αυτών που οι αναρχικοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο, αλλά δεν αγιοποιούμε πρόσωπα και καταστάσεις. Η συλλογική μνήμη είναι ένα βασικό όπλο για να απελευθερώσουμε τη ζωή μας από το κράτος και το κεφάλαιο, αλλά συλλογική μνήμη σημαίνει να μπορείς να αντλείς συμπεράσματα κυρίως από τα λάθη που έγιναν μέσα στους αγώνες, ακόμα και από αυτούς που θεωρείς “δικούς σου”.

Σήμερα, που η εκμετάλλευση και η καταπίεση οξύνονται με γεωμετρική πρόοδο για να συνεχίζουν να γεμίζουν οι τσέπες των αφεντικών και να επεκτείνει τον έλεγχο του το κράτος, σήμερα που η καταστροφή του πλανήτη και η αλλοτρίωση του ανθρώπου μοιάζει με πορεία χωρίς επιστροφή, σήμερα που η κρίση δείχνει να βαθαίνει και ο καπιταλισμός να μην μπορεί να παράγει κέρδος για τους αστούς παρά μόνο μέσα από πολέμους και υποτίμηση των ζωών μας, δεν το βάζουμε κάτω.

Έχοντας μπροστά μας την τεράστια ευθύνη να ξαναπιστέψουμε στη δύναμή μας και να σπάσουμε την ματαιότητα και τους διαχωρισμούς που κυριαρχούν μέσα στην εκμεταλλευόμενη τάξη, έχοντας μπροστά μας μικρές και μεγάλες μάχες που θα της ξαναπροσδώσουν το μαχητικό πνεύμα που τόσο λείπει, έχοντας μπροστά μας μια πραγματικότητα που δεν υπόσχεται τίποτα, παρά μόνο σκλαβιά, μαθαίνουμε για τους προγόνους μας, μαθαίνουμε την ιστορία μας και ξαναβάζουμε στις σκέψεις, στις πράξεις και στα χείλη μας την επαναστατική προοπτική, την καταστροφή κράτους και καπιταλισμού, την αναρχία…

Οι κοινωνικές συνθήκες πριν την επανάσταση

Το πρώτο που αξίζει να αναφέρουμε για την κατάσταση που επικρατούσε στην Ισπανία πριν την επανάσταση και που ίσως εξηγεί και την ευρεία αποδοχή των αναρχικών ιδεών ήταν το ότι η οικονομία της στηριζόταν στην υπερεκμετάλλευση των εργατών γης(που ζούσαν σε άθλιες συνθήκες) από τους μεγάλο-γαιοκτήμονες, ενώ αντίστοιχη ήταν και η κατάσταση στη βιομηχανία που τότε έκανε τα πρώτα της βήματα.

Οι αναρχικές ιδέες και πρακτικές δεν άργησαν να εξαπλωθούν στους καταπιεσμένους. Ήδη από το 1840, ο Πι-ι-Μάργκαλ μετέφρασε έργα του Προυντόν (Γάλλος αναρχικός ) στα Ισπανικά εισάγοντας στους εργάτες την έννοια της ομοσπονδίας και έτσι ιδρύθηκαν τα πρώτα εργατικά συνδικάτα. Καθοριστικό βήμα αποτέλεσε, η άφιξη του Τζουζέπε Φανέλι μετά από παρότρυνση του φίλου του, Μπακούνιν (ρώσος αναρχικός), στην Ισπανία, όπου διέδωσε, έχοντας μεγάλη απήχηση, τις αναρχικές ιδέες. Έτσι, δημιουργήθηκε η λεγόμενη Ισπανική Ομοσπονδία , η οποία το 1870, αριθμούσε 20.000 μέλη και τρία χρόνια αργότερα έφτασε τα 300.000. Από το 1870 μέχρι το 1900 ξέσπασε μια σειρά απεργών και εργατικών και αγροτικών εξεγέρσεων, στις οποίες συμμετείχαν αναρχικοί και λοιποί ριζοσπάστες και ήταν η περίοδος που συντέλεσε στην ευρεία διάδοση των αναρχικών προταγμάτων, κάτι που έφερε την καταστολή (ενδεικτικά αναφέρουμε το παράδειγμα της μαύρης χείρας-1883).

Τον Ιούλη του 1909 στη Βαρκελώνη εκτυλίχθηκε η λεγόμενη «Τραγική Εβδομάδα» που ξέσπασε κατά τη διάρκεια μίας αντιπολεμικής γενικής απεργίας που μετατράπηκε σε προλεταριακή εξέγερση και απαντήθηκε με σκληρότατη καταστολή και εκδικητικές εκτελέσεις (ως υποκινητής της οποίας εκτελέστηκε ο Francisco Ferrer, ιδρυτής του ελευθεριακού σχολείου escuela moderna, τομέας στον οποίο οι αναρχικοί είχαν ρίξει ιδιαίτερο βάρος).

Το 1910 ιδρύεται η «Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας» (CNT) στη Βαρκελώνη με 450.000 μέλη (έφτασε μέχρι και 1.500.000 μέλη δύο δεκαετίες αργότερα). Ξεκίνησε ως μία συνδικαλιστική ομοσπονδία αλλά αργότερα θα αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για ένα σωρό μαζικές απεργίες και εξεγέρσεις, αφού θεωρούσε πως ο συνδικαλισμός δεν είναι σκοπός αλλά μέσο αντίστασης και πάλης με στόχο την απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής από τις ιδιοκτήτριες τάξεις και τον εργατικό έλεγχο της παραγωγής μέσω της επανάστασης. Πολιτικά αντιτίθονταν στα κόμματα και στη παραδοσιακή δομή των συνδικάτων αφού συγκροτούσε οργανώσεις βάσης προωθώντας την ανεξαρτησία, την αυτοδιεύθυνση και την ελευθερία στις αποφάσεις. «Με την εμφάνιση της CNT, ο Ισπανικός συνδικαλισμός μπαίνει στην πιο ώριμη και αποφασιστική περίοδο του [… ] έγινε ο κύριος χώρος της αναρχικής ζύμωσης στην Ισπανία.» (Μαρραίη Μπούκτσιν). Αξίζει να σημειωθεί επίσης , ότι οι πράξεις αλληλεγγύης μεταξύ των καταπιεσμένων ήταν συχνό φαινόμενο στις εργατικές εξεγέρσεις και διαδραμάτιζαν πολύ σημαντικό ρόλο στον τρόπο εκτύλιξης της επανάστασης γενικότερα. Η CNT έλεγχε 36 εφημερίδες που κυκλοφορούσαν σε εκατοντάδες χιλιάδες φύλλα και είχε εκδώσει χιλιάδες βιβλία και μπροσούρες έχοντας τεράστια συμβολή στην αναβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου και της συνείδησης των εργατών. Το 1914 πραγματοποιήθηκε συγρουσιακή απεργία που πέραν των 500 συλλήψεων οδήγησε στην κήρυξη της οργάνωσης ως παράνομη. Αυτή η εργατική εξέγερση ήταν μία από τις δεκάδες που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια.

Στις 24-25 Ιούλη του 1927, ιδρύθηκε η Αναρχική Ιβηρική Ομοσπονδία, η FAI, που στόχο είχε το συντονισμό των διάφορων αναρχικών ομάδων της χερσονήσου για την προώθηση του αναρχικού κινήματος. Διακήρυττε εξαρχής την αντίθεση της στη συνεργασία με οποιονδήποτε πολιτικό φορέα και κάλεσε τη CNT σε συνεργασία. Βρισκόταν συνεχώς στην παρανομία και έκανε επιδρομές σε τράπεζες για να μαζέψει χρήματα για το εργατικό κίνημα, ενέργειες απελευθέρωσης πολιτικών κρατούμενων και ενέργειες άμεσης δράσης με βομβιστικές επιθέσεις και εκτελέσεις κληρικών, αξιωματούχων και αστών.

Μία από τις σημαντικές εξεγέρσεις που ξέσπασαν αποτέλεσε αυτή, στις 8 Γενάρη του 1933 που οργανώθηκε από τη CNT και τη FAI κατά την οποία ανακηρύχθηκε ο αντιεξουσιαστικός/ ελευθεριακός κομμουνισμός στα χωριά και στις πόλεις της Βαλένθια και της Ανδαλουσίας. Ο πρωθυπουργός Αθάνια έδωσε εντολή να εκτελεστούν όσοι συμμετείχαν σε αυτή την εξέγερση και έτσι σκοτώθηκαν 25 αγωνιστές μετά από πυρπόληση ενός σπιτιού από την Εθνοφρουρά και άλλοι 23 άοπλοι που εκτελέστηκαν από τους μπάτσους.

Την ίδια χρονιά, το Νοέμβρη, πραγματοποιήθηκαν οι εθνικές εκλογές, όπου κερδίζει η δεξιά. Αιτία αυτού, φαίνεται να αποτελεί (μέσα σε άλλα) η επιτυχής προπαγάνδα της CNT για αποχή από τις εκλογές με ταυτόχρονη επαναστατική δράση και έτσι μεγάλος αριθμός των επαναστατημένων δεν προσήλθε στις κάλπες. Τότε ήταν που ο πρόεδρος του σοσιαλιστικού κόμματος (Λάργκο Καμπαγιέρο) αρνήθηκε να συνεργαστεί ξανά με τα αστικά κόμματα με αποτέλεσμα οι υποστηρικτές του να προβούν σε πιο ριζοσπαστικές μεθόδους δράσης. Στις 8 Δεκέμβρη με μία γενική εξέγερση οι εργάτες αφόπλισαν την μπουρζουαζία, φυλάκισαν τους μπάτσους και ανακήρυξαν τον ελευθεριακό κομμουνισμό σε αρκετές περιοχές της Ισπανίας.

Η CNT προσκάλεσε την UGT (συνδικαλιστική οργάνωση που ελέγχονταν από τους σοσιαλιστές) σε δημόσια επαναστατική δέσμευση για συνεργασία σε επίπεδο βάσης αλλά η UGT δεν απάντησε καν και συνεχώς διαχώριζε τη θέση της από τη CNT στρεφόμενη προς το μικρό κομμουνιστικό κόμμα και τα αυτονομιστικά ριζοσπαστικά κόμματα (στην Καταλονία και στη Χώρα των Βάσκων), υπηρετώντας ουσιαστικά τα συμφέροντα της δεξιάς κυβέρνησης.

Έτσι, τον Οκτώβρη του 1934 πραγματοποιήθηκε μία εξέγερση στις Αστούριες που σε έκταση δεν ξανασυνέβη παρόμοια στην Ισπανία, με αφορμή την άνοδο στην κυβέρνηση τριών ακροδεξιών υπουργών. Κατά την εξέγερση καταλήφθηκαν πολλές κωμοπόλεις, χωριά και ορυχεία ενώ αναδιοργανώνεται η ίση διανομή τροφίμων με κουπόνια. Στις Αστούριες πιο συγκεκριμένα καταλήφθηκαν 23 στρατώνες και η συνεργασία σοσιαλιστών και αναρχικών αγωνιστών βάσης ήταν πολύ προωθητική παρόλο που μετά από 13 μέρες σκληρών μαχών ενάντια στο φασίστα Φράνκο συντρίφτηκαν και μέτρησαν 1.335 νεκρούς και 2.951 τραυματίες. Αυτή η εξέγερση αποτέλεσε το σημαντικότερο γεγονός της λεγόμενης «Μαύρης Διετίας», μιας περιόδου έντονης κρατικής τρομοκρατίας. Οι φυλακές γέμιζαν με αναρχικούς και τα συνδικάτα κηρύχτηκαν εκ νέου παράνομα.

Η κυβέρνηση τελικά έπεσε και προκηρύχτηκαν εκλογές για τις 16 Φεβρουαρίου του 1936 οπού κατέβαιναν δύο σχηματισμοί, το δεξιό Εθνικό Μέτωπο και το αριστερής σύνθεσης Λαϊκό Μέτωπο , το οποίο και επικράτησε. Η CNT σε αυτές τις εκλογές δεν διατήρησε μία αμιγώς αντί-εκλογική στάση αλλά έβγαλε ένα ψήφισμα που στήριζε την αποχή μετά από επιστολή αποδοκιμασίας της AIT (Διεθνής Ένωση Εργαζομένων που δημιουργήθηκε από αναρχικούς που αποχώρησαν από την Διεθνή όταν ελέγχθηκε από τους κομμουνιστές). Μετά τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου οι φυλακές άνοιξαν από ένοπλους εργάτες και απελευθερώθηκαν όλοι οι κρατούμενοι. Ακόμη, παρά τη πρότερη συμφωνία στη λογική της επαναστατικής συμμαχίας βάσης, μέλη της CNT συμμετείχαν στην κυβέρνηση, αναλαμβάνοντας αργότερα ακόμα και υπουργεία, γεγονός που προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια στα πιο ριζοσπαστικά της μέλη.

Πραγματοποιήθηκαν πολλές εξεγέρσεις που απέτυχαν να μετεξελιχθούν σε επανάσταση αλλά επικρατούσε μία συνθήκη γενικότερου κοινωνικού αναβρασμού που θα κορυφωθεί με το πραξικόπημα του Φράνκο τον Ιούλιο του ’36, πραξικόπημα που οι αναρχικοί γνώριζαν και προετοίμαζαν τους εργαζομένους σε αντίθεση με τους σοσιαλιστές και τους κομμουνιστές που «πιάστηκαν» στον ύπνο και δεν εξόπλισαν τα μέλη των συνδικάτων τους.

Πραξικόπημα και κοινωνική επανάσταση

Στις 19 Ιουλίου 1936 γίνεται πραξικόπημα από το στρατηγό Φράνκο. Η κυβέρνηση, δηλαδή το Λαϊκό Μέτωπο το οποίο είναι ένας συνασπισμός αριστερών κομμάτων, μη θέλοντας να αντιμετωπίσει άμεσα τους φασίστες, καταφεύγει σε διαπραγματεύσεις μαζί τους. Οι εργάτες και οι αγρότες δεν περίμεναν από την κυβέρνηση να κινηθεί δραστικά.

Η CNT, η οποία γνώριζε από πριν αυτή την κίνηση από τον Φράνκο είχε δημιουργήσει επιτροπές εργοστασίων και κέντρων παραγωγής που αρχικά θα χρησιμοποιούσαν τις σειρήνες των εργοστασίων για να ειδοποιήσουν όταν ο στρατός θα έβγαινε από τα στρατόπεδα και επιτροπές άμυνας στις γειτονιές, που θα συντόνιζαν τη δράση ενάντια στους φασίστες. Έτσι, σε κάποιες περιοχές όπως για παράδειγμα στη Βαρκελώνη, μέσα σε δύο μέρες όλη η πόλη βρισκόταν υπό τον έλεγχο της CNT.

Οι ιδέες του αναρχισμού ήταν πολύ διαδεδομένες και στην ύπαιθρο, όπου οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ δύσκολες. Κατά την επανάσταση, όταν οι γαιοκτήμονες έφευγαν, οι αγρότες δημιουργούσαν συνελεύσεις στο χωριό και αποφάσιζαν την κολεκτιβοποίηση της γης και των εργαλείων και συνέστησαν ομάδες για την επίβλεψη και το συντονισμό τους.

Κολεκτίβες δημιουργήθηκαν και στις βιομηχανίες, στα μέσα μεταφοράς, σε σχολεία, βιβλιοθήκες, εστιατόρια, νοσοκομεία, φαρμακευτικά εργαστήρια… αλλά και τεχνίτες, κουρείς κ.α. οργανώθηκαν συλλογικά. Ακόμα και ο εξοπλισμός των επαναστατών, εκτός από τον οπλισμό που απαλλοτριώθηκε από τα στρατόπεδα κατασκευάστηκε στα αυτοδιαχειριζόμενα πλέον εργοστάσια, όπου αυτοκίνητα και φορτηγά μετατρέπονταν σε θωρακισμένα και αυτοσχέδιες βόμβες.

Μέχρι τον Ιούνιο του 1937, οι κολεκτιβιστές είχαν φτάσει τις 300.000! Για τον συντονισμό μεταξύ τους, είχαν διαμορφωθεί διάφορες μεγάλες περιφερειακές ομοσπονδίες (όπως η περιφερειακή ομοσπονδία των αγροτών Levant, η περιφερειακή ομοσπονδία των αγροτών της Καστίλης και το Συμβούλιο της Αραγονίας). Ρόλος αυτών των ομοσπονδιών ήταν να συντονίζει την παραγωγή των προϊόντων, να διευκολύνει τη μεταφορά και τη διανομή των αγαθών και να διαχειρίζεται το πλεόνασμα της παραγωγής.

Η συμμετοχή στις κολεκτίβες ήταν προαιρετική, και όποιος δεν ήθελε να συμμετέχει του παραχωρούσαν ένα κομμάτι γης, με μόνη προϋπόθεση να μην έχει κανέναν στη δούλεψη του. Παρόλα αυτά, πολλοί που διάλεξαν αρχικά αυτόν τον τρόπο, όταν είδαν πόσο καλά δούλευαν οι κολεκτίβες, συμμετείχαν σε αυτές.

Σημαντική ήταν και η σύσταση της «κεντρικής επιτροπής των πολιτοφυλακών», που ήταν ένα ένοπλο τμήμα εργατών και αγροτών που είχε ως στόχο τον αγώνα ενάντια στους εθνικιστές και την υπεράσπιση των επαναστατικών κεκτημένων. Συνολικά 150.000 εθελοντές ήταν πρόθυμοι να πολεμήσουν όπου χρειαζόταν, με τη συντριπτική πλειοψηφία να είναι μέλη της CNT, της FAI και της FIJL(Ομοσπονδία της ελευθεριακής νεολαίας της Ιβηρικής).

Τον αρχικό ενθουσιασμό για την επανάσταση και τις κοινωνικές και στρατιωτικές της επιτυχίες διαδέχθηκε η συνεχής αναδίπλωση –από τις αναρχικές θέσεις- της CNT, η οποία μπροστά στο δίλλημα που της τέθηκε για το αν θα βρεθεί μέσα στο δημοκρατικό μέτωπο παλεύοντας τον Φράνκο ή για το αν θα βαθύνει τις τομές της ίδιας της επανάστασης συνεχίζοντας τον πόλεμο ενάντια στο κράτος, στην αστική τάξη και κατ’ επέκταση και στους φασίστες, επέλεξε το πρώτο. Τα αποτελέσματα τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο ήταν καθοριστικά για την εξέλιξη του αγώνα.

Η κοινωνική επανάσταση στην Ισπανία ηττήθηκε οριστικά το 1939. Σε αυτήν την εξέλιξη συνετέλεσαν μια σειρά από εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες του αναρχικού κινήματος.

Η ήττα ήρθε και πάλι “από τα πάνω”

Καταρχάς ο στρατός του Φράνκο ενισχύθηκε με 1650 αεροπλάνα, 1150 τανκς, 2630 κανόνια, 8880 βαριά και ελαφριά πολυβόλα, 1430 όλμους και 500.000 τουφέκια αλλά και με 250000 στρατιώτες από τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ, ενώ με το λαϊκό μέτωπο συντάχθηκαν περίπου 55.000 εθελοντές από άλλες χώρες. Τα πολεμοφόδια δε, που έφτασαν με το αζημίωτο από την Σοβιετική ένωση, πήγαν στα χέρια του ΚΚΙ. Την ίδια στιγμή, ο Φράνκο είχε την υποστήριξη μοναρχικών, μεγαλογαιοκτημόνων, αστών αλλά και της καταπιεστικής καθολικής εκκλησίας, της οποίας εκκλησίες, κάηκαν από τους επαναστάτες σε όλη την επικράτεια.

Δεύτερος λόγος λοιπόν ήταν το ότι, το μικρό ΚΚΙ ως την επανάσταση, κινούμενο στη λογική των λαϊκών μετώπων και της συνεργασίας με τους αστούς που ήταν και η επίσημη γραμμή των κομμουνιστικών κομμάτων στην Ευρώπη απέναντι στο φασισμό, συσπείρωσε γρήγορα γύρω του ένα σημαντικό κομμάτι μικροαστών και μικροϊδιοκτητών αγροτών που ήθελαν να προστατεύσουν την περιουσία τους, από τις κολλεκτιβοποιήσεις που επέβαλλαν οι αναρχικοί επαναστάτες, οι αγρότες και οι εργάτες. Ταυτόχρονα συνεργάστηκε με την καταλανική και βάσκικη αστική τάξη που ήθελαν εθνική ανεξαρτησία. Βέβαια η όλη αυτή στάση, πηγάζει κι από την αντίληψη σημαντικής μερίδας των κομμουνιστών πως (και τότε) δεν μπορούσε να υπάρξει ολοκληρωμένη σοσιαλιστική επανάσταση λόγω της υφιστάμενης ταξικής διαστρωμάτωσης (κάτι που βέβαια ίσχυε και στην προεπαναστατική Ρωσία) και πως έπρεπε να προηγηθεί μια αστικοδημοκρατική επανάσταση και ανάπτυξη του καπιταλισμού.

Και η ιστορία, όχι λίγες φορές έχει δείξει πως ότι δεν ελέγχεται, καταστέλλεται. Έτσι, στηριζόμενο στην όλο και πιο ενδοτική στάση της CNT (για την οποία θα μιλήσουμε και πιο κάτω) το πολυπληθές πλέον, ΚΚΙ, από το 1937 ξεκίνησε εκκαθαρίσεις τόσο απέναντι στο POUM -ομάδα τροτσκιστών- όσο και απέναντι στους αναρχικούς. Η σθεναρή αντίσταση των πολιτοφυλάκων και των εργαζόμενων της Βαρκελώνης έφραζε το δρόμο στο στρατό της κυβέρνησης του λαϊκού μετώπου και των σοβιετικών απεσταλμένων στις προσπάθειες τους να ελέγξουν περιοχές και κομβικές υπηρεσίες που βρίσκονταν στα χέρια των αναρχικών, έναν δρόμο που άνοιγε εκ νέου όμως, η πίεση της CNT για ψυχραιμία, συνεργασία, υποχώρηση (για την ακρίβεια αυτών, που εκμεταλλευόμενοι τον πόλεμο, βρέθηκαν στην κορυφή της CNT αδιαφορώντας για τις αποφάσεις της βάσης).

Δεν ήταν μόνο όμως οι εξωγενείς παράγοντες υπαίτιοι για την ήττα της επανάστασης. Η CNT, και παρά την έντονη κριτική τόσο της βάσης της, όσο και της FAI, της ιβηρικής ελευθεριακής νεολαίας, εργαζομένων στις κολεκτίβες και στα εργοστάσια, δημιούργησε μία ηγετική ομάδα, η οποία μπήκε στην κυβέρνηση του λαϊκού μετώπου και επέλεξε ακόμη και στη Βαρκελώνη που είχε μαζί της την συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων να μην εφαρμόσει, ένα πρόγραμμα αμιγώς αναρχικό.

Όταν όμως ξεκινάς να πέφτεις στο κενό δεν υπάρχει πια τίποτα για να σε κρατήσει και τα πράγματα συνεχώς έπαιρναν ακόμη πιο αντιαναρχική και αντιαπελευθερωτική τροπή: Στρατιωτικοποίηση των παρτιζάνικων ομάδων και των πολιτοφυλάκων (επιλογή που δεν εφαρμόστηκε από κάποιες ομάδες και έδιωξε από το μέτωπο πολλούς εργάτες που δεν ήθελαν να συμβιβαστούν με μια πραγματικότητα που εμπεριείχε διαταγές, τυφλή υπακοή, γαλόνια, χαιρετισμούς), καθιέρωση επιθεωρητών εργασίας στα εργοστάσια για εντατικοποίηση της παραγωγής, κοινή γραμμή στον αναρχικό και συνδικαλιστικό τύπο ώστε να μη δημοσιοποιούνται οι διαφωνίες, δημιουργία συνδικαλιστικής τράπεζας. Κι όλα αυτά, ενώ ήδη είχε εφαρμοστεί μια κοινωνική ζωή απαλλαγμένη πολλές φορές από το χρήμα, με εθελοντική εργασία που κράτησε την παραγωγή σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μην πεινάει κανείς, με στρατιωτικές επιτυχίες που πολλές φορές πραγματοποιήθηκαν με τους φασίστες να έχουν την υπεροπλία. Η συμμετοχή στην κυβέρνηση με τη λογική της μη αποκοπής από την κεντρική πολιτική σκηνή, είχε τη δικιά της γλύκα και τα προαπαιτούμενα συνέτριψαν τη βάση της CNT, άλλους αναρχικούς αλλά και τους περισσότερους αγρότες και εργάτες που απομακρύνονταν όλο και πιο πολύ από τις αποφάσεις για την επανάσταση που αυτοί γέννησαν και υπερασπίστηκαν.

Έχοντας απέναντι τους πλέον, εκτός από τους φασίστες, το ΚΚΙ αλλά και την ηγεσία της CNT, οι περισσότεροι αναρχικοί πέρασαν τα Πυρηναία και βρέθηκαν στη Γαλλία, ενώ αρκετοί υπερασπίστηκαν ένοπλα ως το τέλος τις περιοχές τους, περιοχές όπου ακολούθησαν μαζικές σφαγές από τον Φράνκο. Όσοι έφυγαν συνέχισαν να αγωνίζονται σε χώρες του εξωτερικού για “γη και ελευθερία”, ενώ αρκετοί γύρισαν λίγα ή πολλά χρόνια αργότερα για να συνεχίσουν, με άλλους όρους πια τη δράση ενάντια στη δικτατορία.

Επαναλαμβάνοντας πως δεν είχαμε τον χώρο για μία πιο εκτενή παρουσίαση της επανάστασης στην Ισπανία αλλά και της συμμετοχής των αναρχικών σε αυτήν, και πως δεν είμαστε ιστορικοί, παραθέτουμε ενδεικτική βιβλιογραφία για το θέμα, για όσους/ες επιθυμούν να μάθουν περισσότερα για το “σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας”:

Αμπέλ Παζ “Ντουρρούτι , η κοινωνική επανάσταση στην Ισπανία” – Ελεύθερος τύπος

Βέρνον Ρίτσαρντς “Διδάγματα από την Ισπανική Επανάσταση (1936-1939)” – Ελεύθερος τύπος

Χιού Τόμας “Ιστορία του Ισπανικού Εμφυλίου” – Εκδόσεις Τολλίδης

Τζώρτζ Όργουελ – “Προσκύνημα στην Καταλονία” – Διεθνής Βιβλιοθήκη

Αυγκουστίν Σούχυ “Κολλεκτιβισμός Και Αυτοδιαχείριση στην Ισπανία 1936-1939”- Ελεύθερος Τύπος

Κ. Φλώρος “Οι άνθρωποι που κύκλωσαν το Άλφα”

Sam Dolgoff “Αναρχικές Κολλεκτίβες. Η εργατική αυτοδιεύθυνση στη Ισπανική Επανάσταση” – Διεθνής Βιβλιοθήκη

Max Netlaou “Ιστορία της Αναρχίας” – Διεθνής Βιβλιοθήκη

Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ “Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας” – Εκδόσεις Οδυσσέας

Πέντρο ντε Παζ “Ο άνθρωπος που σκότωσε τον Ντουρούτι” – Δαίμων του Τυπογραφείου

Ντοκιμαντέρ:

Vivir la utopia, “>ζώντας την ουτοπία, Ισπανία 1936”

Ισπανία 36, “μέσα στην επανάσταση”

“Ισπανικός εμφύλιος και αναρχικοί”

“Libertarias  (Ελευθεριακές): Οι γυναίκες στον Ισπανικό Εμφύλιο “

”Συλλογικά Όνειρα” / “Sueños Colectivos”

 

Σε εκτυπώσιμη μορφή: