Παρεμβάσεις σε σχολεία με αφορμή την 25η Μαρτίου
“Σχετικά με τους διόλου τυχαίους μύθους του 1821” είναι ο τίτλος του εντύπου που μοιράζεται αυτές τις μέρες σε σχολεία των ανατολικών συνοικιών της πόλης.
Σχετικά με τους διόλου τυχαίους μύθους του 1821.
Για άλλη μια χρονιά οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να παρελάσουν, να αποστηθίσουν εθνικά ποιήματα, να μάθουν ένα σωρό ψέματα για την ιστορία του τόπου που τους έλαχε να ζήσουν. Κανείς δε θα τους πει πως τα έθνη που υπάρχουν σήμερα δεν είναι κάτι που υπήρχε πάντα, αλλά γεννήθηκαν μαζί με τον καπιταλισμό 200 χρόνια πριν. Πως πριν από αυτά υπήρχαν οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες. Και πως πριν από αυτές υπήρχαν οι πόλεις-κράτη και πως δεν υπήρχε ενιαία Ελλάδα. Κανείς δε θα τους πει πως η εκκλησία ήταν απόλυτα υποταγμένη στην Οθωμανική αυτοκρατορία και πως οι πλούσιοι ελληνόφωνοι πολέμησαν την επανάσταση όσο και οι τουρκόφωνοι που είχαν τα ίδια συμφέροντα μαζί τους. Κανείς δε θα τους πει πως την εποχή που τελείωναν οι αυτοκρατορίες οι έλληνες έμποροι βρήκαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα κράτος που θα τους κάνει να θησαυρίσουν περαιτέρω και πως οι μεγάλες δυνάμεις ήθελαν μέσω αυτού του κράτους να έχουν πρόσβαση και επιρροή στην περιοχή. Κανείς δε θα τους αναλύσει το τι συνεπάγεται αυτό που ακόμη και το βιβλίο της ιστορίας παραδέχεται, πως δηλαδή τα τρία πρώτα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα ήταν το αγγλικό, το γαλλικό, το ρωσικό.
Η κυρίαρχη εκδοχή της ιστορίας αλλά και η συγκεκριμένη συνθήκη που ζούμε σήμερα επιτάσσει να μάθουμε πως το έθνος μας πολεμάει γενναία τον προαιώνιο εχθρό (που τυχαίνει να είναι και ο μόνος που βασανίζει, δολοφονεί κλπ) που ακούει στο όνομα Τουρκία Πως η επανάσταση έγινε από όλους τους Έλληνες και να ξεχάσουμε τις ταξικές και κοινωνικές της προεκτάσεις. Πως οφείλουμε να μισούμε τους “Τουρκαλάδες γιατί κάναν εγκλήματα”, αλλά πως πρέπει να αγαπάμε τους Έλληνες που ανήκουμε στην ίδια οικογένεια: ακόμα κι αν αυτοί είναι αφεντικά, μπάτσοι, πολιτικοί, φασίστες και όλοι αυτοί που μας τσαλαπατάν τις ζωές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Πως πρέπει να είμαστε έτοιμοι να ψοφήσουμε ή να σκοτώσουμε στους δικούς τους πολέμους για τα δικά τους κέρδη, πως όσο υπάρχει “ειρήνη” πρέπει να είμαστε με σκυμμένο το κεφάλι για το καλό του έθνους.
Όσα ψέματα και να μας πουν, ακόμα κι αν τα πιστέψουμε όλα, η ιστορία είναι αμείλικτη: Μέσα σε κάθε έθνος υπάρχουν αντιθέσεις και διαιρέσεις, ανάμεσα στις οποίες είναι και αυτή μεταξύ των εκμεταλλευτών και των εκμεταλλευόμενων. Εμείς, στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στην Μακεδονία, στην Αλβανία, στη Βουλγαρία και παντού, ανήκουμε στους δεύτερους και στηρίζουμε τους αγώνες τους για να μην υπάρχουν πια πόλεμοι, καταπίεση και εκμετάλλευση.
Κι αυτή η διαπίστωση μας κάνει να μπορούμε να πούμε πως έχουμε μία σειρά λόγων να μην πιστέψουμε το τι λένε τα βιβλία της ιστορίας, τα κατηχητικά, οι θεολόγοι, οι παπάδες, οι φασίστες, οι δημοσιογράφοι και πως έχουμε βάσιμες υπόνοιες πως με λίγο ψάξιμο μπορούμε να ανακαλύψουμε μια άλλη, πιο κοντινή στην πραγματικότητα, εκδοχή της ιστορίας…
«Φεγγαράκι μου λαμπρό φέγγε μου να περπατώ…» θέλει ο θρύλος να τραγουδούσαν τα παιδιά στο δρόμο τους για το κρυφό σχολειό. Αλλά κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ, μιας που δεν υπήρξε ποτέ κρυφό σχολειό και πρόκειται για ένα μύθο, που γεννήθηκε από την εκκλησία. Για την ακρίβεια, ακόμα ένας μύθος που έπρεπε να αναπαραχθεί ως ιστορικό γεγονός για να μετατραπεί σε ένα εργαλείο κατασκευασμένης εθνικής συνείδησης. Πέρα από αυτό, ακόμα ένας λόγος που έπρεπε να κατασκευαστεί αυτός ο μύθος είναι για να ξεπλύνει η εκκλησία το ρόλο της απέναντι στην επανάσταση του 1821 και γενικότερα τη πραγματική της σχέση με την οθωμανική αυτοκρατορία.
Δεν υπάρχει απολύτως κανένα φιρμάνι (διάταγμα από σουλτάνο ή βεζίρη) ή οποιαδήποτε άλλη έγκυρη ιστορική πηγή που να αποδεικνύει την απαγόρευση, είτε της λειτουργίας σχολείων είτε της διδασκαλίας σε μονές (στη δεύτερη περίπτωση προφανώς και μιλάμε για διδασκαλία αυστηρά και μόνο ιερατικών βιβλίων στην αρχαΐζουσα και μακριά από φιλοσοφία, θετικές επιστήμες και άλλα αιρετικά διδάγματα). Αντιθέτως, ιστορικοί της εποχής αλλά και μεταγενέστεροι αναφέρουν πως ανά περιόδους, σε κάθε πόλη υπήρχαν δύο ή τρία κατ’ ελάχιστο σχολεία ή εκπαιδευτήρια, με τα πρωτεία να κατέχουν τα Γιάννενα με πέντε γνωστά εκπαιδευτικά ιδρύματα (Ζωσιμαία Σχολή κ.α.), πέρα από τα δύο μεγαλύτερα, το ένα στη Κωνσταντινούπολη με τη «μεγάλη του γένους σχολή» και το άλλο στη Σμύρνη με την «ευαγγελική σχολή».
Αγία Λαύρα- Π. Π. Γερμανός- 25 Μαρτίου 1821: Ο μύθος περί του πού, ποίος, πότε.
Η επανάσταση ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου 1821 στη Μολδοβλαχία και πιο συγκεκριμένα στη μονή Γαλατά έξω από το Ιάσιο. Λόγω της συνθήκης Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, στις παραδουνάβιες ηγεμονίες δεν υπήρχε οθωμανικός στρατός και οι ηγεμόνες της περιοχής ήταν έλληνες φαναριώτες, οπότε κρίθηκαν ευνοϊκές οι συνθήκες για την έναρξη της επανάστασης. Παρ’ όλα αυτά η εξέγερση εκεί απέτυχε αλλά επιτάχυνε την εξάπλωση της στον ελλαδικό χώρο, αφού οθωμανικά στρατεύματα διασπάστηκαν από την κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο για να καταστείλουν την εξέγερση στη Μολδοβλαχία. Μετά την αποτυχία αυτής της εξέγερσης η επανάσταση ξεκίνησε στον ελλαδικό χώρο στα μέσα Μαρτίου. Ήδη από τις 21 Μαρτίου 1821 είχαν ξεκινήσει οι εχθροπραξίες στην Πάτρα με αρχηγό τον τσαγκάρη Παναγιώτη Καρατζά, μέλος της φιλικής εταιρίας ο οποίος τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους δολοφονήθηκε από Κοτζαμπάσηδες. Επίσης, και η πόλη της Καλαμάτας είχε ήδη απελευθερωθεί από τις 23 Μαρτίου 1821. Έτσι, κανένα λάβαρο δεν ύψωσε ή ευλόγησε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στη μονή της Αγίας Λαύρας, αφού τη συγκεκριμένη μέρα βρισκόταν στα Νεζερά Αχαΐας όπως αφηγείται ο ίδιος στα απομνημονεύματα του. Τέλος, πάλι αντλώντας πληροφορίες από τα απομνημονεύματα του, δεν αναφέρεται πουθενά οποιαδήποτε δοξολογία ή ιερουργία που να σχετίζεται γενικότερα με την επανάσταση είτε στην μονή της αγίας Λαύρας είτε οπουδήποτε αλλού.
Η όμορφη συνεργασία ορθόδοξης εκκλησίας και οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Το ότι η εκκλησία λειτούργησε ως ενοποιητική δύναμη για τον ελληνισμό προστατεύοντας τον από τον εξισλαμισμό ΔΕΝ ισχύει καθώς πολλές περιπτώσεις έγιναν με τη συγκατάθεση των ίδιων των αλλαξοπιστησάντων. Καθ’ ότι φτωχοί στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ασπαζόμενοι το ισλάμ θα γλύτωναν τον κεφαλικό φόρο (χαράτσι) και σε πολλές περιπτώσεις θα αποκτούσαν δυνατότητα για μια διοικητική θέση στην οθωμανική αυτοκρατορία, που σε αντίθεση με πριν θα τους εξασφάλιζε μια πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής.
Εν συνεχεία, για τη σχέση της εκκλησίας με την οθωμανική αυτοκρατορία. Η εκκλησία δεν είχε κανένα λόγο να μάχεται την καινούργια εξουσία, απεναντίας την υπερασπιζόταν αφού μέσω αυτής απολάμβανε πολλά προνόμια. Μεγάλο μέρος των φόρων που έθεσε η οθωμανική αυτοκρατορία στους χριστιανούς κατέληγε στους ανά τόπους πατριάρχες και κληρικούς για τις ‘’υπηρεσίες’’ που παρείχαν. Μόνο τα εκκλησιαστικά κτήματα χαρακτηρίστηκαν αναφαίρετα και αφορολόγητα από τους Οθωμανούς, καθώς και η πλήρης ελευθερία της διαχείρισης τους. Στους ανώτερους κληρικούς δόθηκαν δικαστικά δικαιώματα επί του ιδιωτικού δικαίου επισφραγίζοντας έτσι μια εξουσία στα χέρια τους μεγαλύτερη και από αυτή που είχαν επί βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα
Την έναρξη της επανάστασης η εκκλησία όχι μόνο δεν στήριξε αλλά αφόρισε κιόλας. Αρκεί να διαβάσουμε μόνο ένα μικρό απόσπασμα από τον αφορισμό για να αντιληφθούμε καλύτερα το πώς για τους κάθε λογής εξουσιαστές, οποιοδήποτε όνομα και αν παίρνουν ανά τους αιώνες, πατριάρχες, πασάδες, αφεντικά, ηγεμόνες, πρωθυπουργοί και υπουργοί, όταν πρόκειται για εξουσία, δύναμη και χρήμα δεν παίζει κανένα ρόλο η εθνικότητα, το χρώμα, η θρησκεία. Αυτό είναι μια καραμέλα που τους συμφέρει να μασουλάνε οι υπήκοοι τους.
{…}επειδή οι επαναστάτες “θέλουν να διαταράξουν την άνεση και ησυχία των ομογενών μας πιστών ραγιάδων της πανίσχυρης βασιλείας, κάτω από την προστασία της οποίας απολαμβάνουν τόσα προνόμια ελευθερίας, όσα δεν απολαμβάνει κανένα άλλο υποτελές έθνος … Να διακηρύττετε παντού την απάτην αυτών των κακόβουλων ανθρώπων και να τους στηλιτεύετε παντού ως κοινούς κακοποιούς και καταστροφείς, επειδή ενεργούν όπως δεν ταιριάζει στον χαρακτήρα του ραγιά.{…}
[Απόσπασμα από τον αφορισμό]
Ακόμα ένας μύθος που γεννήθηκε για τους ίδιους λόγους που αναφέρουμε παραπάνω σχετικά με το κρυφό σχολειό. Η επιλογή της συγκεκριμένης ημερομηνίας «έτυχε» να είναι την ίδια μέρα με τη μεγαλύτερη γιορτή της ορθόδοξης εκκλησίας, η επιλογή του μέρους που ξεκίνησε η επανάσταση ήταν ένα μοναστήρι της ορθόδοξης εκκλησίας και φυσικά ο μπροστάρης σε όλο αυτό το παραμύθι δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο παρά ένας πατριάρχης της ορθόδοξης εκκλησίας. Οπότε εδώ δεν μιλάμε για μια προσπάθεια του λαού να σπάσει τα δεσμά των εξουσιαστών του αλλά για ‘’θαύμα’’!
Το παράδειγμα της εξέγερσης της Σάμου
Η επανάσταση σε διάφορες περιοχές και στιγμές που εκδηλώθηκε, δεν είχε και τόσο εθνικά χαρακτηριστικά όσο θέλουν να μας πείσουν οι διαστρεβλωμένες αφηγήσεις των εκάστοτε καθεστώτων, που δημιουργήθηκαν προς σχηματισμό μιας ψευδούς εθνικής ταυτότητας που πλάσανε για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα των ιδίων.
Η επανάσταση του 1821 έπεται αλλά και ακολουθείται μιας σειράς καθαρά ταξικών εξεγέρσεων που πήραν μέρος στα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ταξικές εξεγέρσεις που πρωταγωνιστούν φτωχοί αγρότες διαφόρων εθνικοτήτων (εβραίοι, βούλγαροι, αλβανοί, έλληνες κ.α.) που μάχονται τους εκμεταλλευτές και εξουσιαστές τους, είτε μουσουλμάνους είτε χριστιανούς, που απολάμβαναν τα προνόμια που τους παρείχε η οθωμανική αυτοκρατορία.
Χαρακτηριστική είναι αυτή της Σάμου. Το 1808, κάτοικοι των χωριών του νησιού κατευθύνθηκαν προς τη χώρα με σκοπό τη δολοφονία του βοεβόδα Μουσά Αγά που ευνοούσε και στήριζε τους προεστούς και τους κοτζαμπάσηδες. Σε απάντηση αυτού οι κοτζαμπάσηδες καλούν στρατό και εκτελούν δύο εξεγερμένους αγρότες. Το κίνημα των Καρμανιόλων για πολλά χρόνια αντιπαλεύει την σταδιακή εξόντωση που υφίσταται από τους ντόπιους ηγεμόνες μέσω αιματηρών συγκρούσεων, εξοριών, προστίμων, θανατικών ποινών. Μέσα σε αυτά τα χρόνια οι Καρμανιόλοι με τα διάφορα σκαμπανεβάσματα του κινήματος τους, βιώνουν άλλοτε νίκες και άλλοτε ήττες. Μια από τις πιο σημαντικές στιγμές είναι στις 17 Απριλίου 1821 όταν κηρύσσουν ένοπλη λαϊκή εξέγερση, καταλαμβάνουν δημόσια κτίρια, συλλαμβάνουν τους μουσουλμάνους ηγεμόνες και τους στέλνουν πίσω στη Μικρά Ασία ενώ οι πρόκριτοι και οι κοτζαμπάσηδες κυνηγημένοι καταφέρνουν να δραπετεύσουν. Οι Καρμανιόλοι εξέφραζαν κοινωνικά ζητήματα που έρχονταν σε αντίθεση με τους Κοτζαμπάσηδες και τους προεστούς του νησιού.
{…} …τέτοιαν ζωήν τί θέλομεν, σάν ἔχωμεν σκλαβίαν!
Ὄχι σκλαβιά βασιλική, ἀμή ἀπ’ τούς δικούς μας,
ἀπ’ τούς συμπατριώτας μας κι’ ἀπό τούς προεστούς μας.
Ἡμεῖς δὲ νά δουλεύωμεν καί ἄλλοι νά τ’ ἁρπούσι
ἐδῶ κι’ ἐκεῖ κατά παντοῦ, νά τά διασκορπούσι{…}
[απόσπασμα από δημοτικό τραγούδι]
Παρόμοια κινήματα με ταξικά και πολυεθνικά χαρακτηριστικά θα ξεσπάσουν ανά περιόδους σε πολλές περιοχές όπως η Άνδρος, η Εύβοια, η Χίος και αλλού.
Οι όχι και τόσο… έλληνες, «Ήρωες του 1821»
Στα σχολικά βιβλία και γενικότερα στις κυρίαρχες αφηγήσεις, σχετικά με τους πρωταγωνιστές της επανάστασης του 1821 όλοι οι «ήρωες» ψευδώς αναπαράγονται είτε ως έλληνες είτε ως άμεμπτοι αγωνιστές. Δεν θα μπορούσε διαφορετικά να γεννηθεί η εθνική υπερηφάνεια αν οι πρωταγωνιστές δεν ήταν έλληνες, χριστιανοί ορθόδοξοι και αν εν τέλει είχαν απώτερους σκοπούς από αυτόν της απελευθέρωσης της Ελλάδας. Έλα όμως που πολλοί μάλλον δεν είχαν καν Ελληνικές ρίζες…
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στην Ιθάκη από πατέρα έλληνα και μάνα αρβανίτισσα. Σε νεαρή ηλικία μπήκε στην αυλή του Τουρκαλβανού αλή πασά Τεπελενλή στα Ιωάννινα, μετέπειτα φοίτησε στη στρατιωτική σχολή του Τεπελενλή και στα δεκαπέντε του χρόνια κατατάχτηκε στην προσωπική σωματοφυλακή του και σύντομα κατάφερε να γίνει αρχηγός της προσωπικής φρουράς του. Επίσης, ασπάστηκε την αλεβιτική θρησκεία των μπεκτασήδων (μουσουλμανική αίρεση).
Ο Μάρκος Μπότσαρης ήταν σουλιώτης, γόνος μιας από τις μεγαλύτερες σουλιώτικες φάρες την Μποτσαράται. Όπως οι περισσότεροι Σουλιώτες, ήταν αλβανικής καταγωγής και αλβανόφωνος. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε συναντήσεις με άλλους οπλαρχηγούς είχε μεταφραστή για να επικοινωνεί.
Ο Κολοκοτρώνης (το πραγματικό όνομα του ήταν το αρβανίτικο Μπιθέγκουρας) σε πολλές περιπτώσεις κατέστειλε ξεσηκωμούς αγροτών ενάντια σε κοτζαμπάσηδες αποτρέποντας την εξέγερση να πάρει ταξικά χαρακτηριστικά. Το ότι ξεκίνησε σαν κλέφτης στα βουνά και κατέληξε υπασπιστής του βασιλιά Όθωνα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα «απώτερων σκοπών από αυτόν της εθνικής απελευθέρωσης!»
Ο Ανδρέας Μιαούλης ήταν αντίθετος με την επανάσταση με την πρόφαση ότι οι έλληνες δεν ήταν ακόμη έτοιμοι και ότι από αυτή θα πλήττονταν το ημιαυτόνομο καθεστώς που ίσχυε για το νησί της Ύδρας. Αυτό που ισχύει στην πραγματικότητα είναι ότι δεν ήθελε να διακινδυνέψει την τεράστια περιουσία που είχε κάνει ως εφοπλιστής μέχρι τότε. Μετέπειτα, στην ουσία αναγκάστηκε να πάρει μέρος στην επανάσταση αφού σύσσωμοι οι Υδραίοι είχαν ξεσηκωθεί και εκτός αυτού ο γιός του εκλέχθηκε ως μοίραρχος-αρχηγός των υδραίικων πλοίων.
Λίγα λόγια για τις παρελάσεις: Το κατάλοιπο μιας δικτατορίας.
Οι μαθητικές παρελάσεις στην Ελλάδα θεσμοθετήθηκαν επίσημα για πρώτη φορά από τον δικτάτορα Ι. Μεταξά το 1936. Η έμπνευση βέβαια για αυτή τη θεσμοθέτηση δεν ήταν δική του αλλά των φασιστών ομοϊδεατών του Μουσολίνι και Χίτλερ. Έτσι, μας γίνεται ξεκάθαρο ότι μιλάμε για ένα κατάλοιπο από φασιστικά καθεστώτα που προήγαγαν ρητορικές μίσους και σκόρπισαν τον θάνατο. Μιλάμε για ένα κατάλοιπο που από τη γέννηση του είχε σκοπό την στρατιωτικοποίηση, την καλλιέργεια μαζικής πειθαρχίας από μικρή κιόλας ηλικία, την αυστηρή ιεραρχία με βάση το βαθμό ή το ύψος(!), τον ευνουχισμό σε οτιδήποτε διαφορετικό, την υποταγή σε κράτος και εξουσία, την επίδειξη της στρατιωτικής δύναμης. Ακόμα μια έκφανση μιας νοοτροπίας ολοκληρωτισμού που παίρνει σάρκα και οστά μέσω του συγκεκριμένου θεσμού που κάθε άλλο παρά συμβάλλει στην διαμόρφωση ελεύθερων και ανεξάρτητων συνειδήσεων και ατόμων που τόσο πολύ φοβούνται οι κυρίαρχοι.
Κι αν ρωτήσεις: “γιατί όλα αυτά”;
Γιατί πάντα έχει περισσότερο ενδιαφέρον να ερευνάς από το να παπαγαλίζεις.
Γιατί μόνο το να ερευνάς από το να παπαγαλίζεις σε φέρνει λίγο πιο κοντά στην πραγματικότητα.
Γιατί οι καθεστωτικές ιστορικές αφηγήσεις ζέχνουν εξουσία, ψέμα και φόβο.
Γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα έτσι όπως είναι διαμορφωμένο δεν παράγει τίποτα άλλο παρά ανδρείκελα για την διαιώνιση της νοσηρής κοινωνίας που έχουν δημιουργήσει.
Γιατί γουστάρουμε να αμφισβητούμε οποιονδήποτε βρίσκεται από πάνω μας σε όλες τις φάσεις της ζωής μας, είτε ονομάζεται σήμερα δάσκαλος είτε αύριο αφεντικό.
Γιατί δεν γουστάρουμε να παρατασσόμαστε σαν γελοία στρατιωτάκια και να περπατάμε με βηματισμό πάπιας σαν κουρδισμένοι.
Γιατί το πρωινό ξύπνημα για να πας να κλειστείς σε ένα σχολικό κελί είναι ο, ότι πιο βάρβαρο.
“Έξι χρόνια στο Δημοτικό και έξι στο Γυμνάσιο, δώδεκα, και έξι χρόνια στο Πολυτεχνείο, δεκαοχτώ. Έξι χρόνια στο Λονδίνο, είκοσι τέσσερα, και έξι χρόνια μέχρι να πάω σχολείο, τριάντα. Μέχρι τα τριάντα έξι που είμαι, τα άλλα έξι που πήγανε;”
Κώστας Τσάκωνας στο «Μάθε Παιδί μου Γράμματα» του Θ Μαραγκού, 1981
Συλλογικότητα αναρχικών από τα ανατολικά, Μάρτης 2018
anatolika.espivblogs.net